موسسه راهبردی دیده بان، مرکز گفتگوی بین فرهنگی و بین دینی «ملک‌عبدالله بن عبدالعزیز» (KAICIID)، آن‌گونه که خود را معرفی کرده است سازمانی بین‌دولتی است که توسط پادشاهی سعودی و باهدف ترویج گفتوگو در سطح جهانی برای جلوگیری و حل‌وفصل درگیری‌های بین‌المللی، به‌منظور افزایش درک و همکاری جهانی تأسیس‌شده است. تاریخ تأسیس این سازمان به حدود هفت سال قبل و اواخر عمر ملک عبدالله پادشاه عربستان باز می‌گردد.
پادشاهی عربستان سعودی ادعا دارد می‌کوشد پلی میان دشمنی‌ها بوده و در جهت کاهش ترس و القای احترام متقابل گام بردارد. مرکز گفتگوی پادشاهی سعودی مدعی است با همه اشکال تبعیض بر اساس فرهنگ، مذهب یا عقیده مبارزه می‌کند و به‌عنوان سازمانی بین‌المللی، از اعلامیه جهانی حقوق‌بشر، به‌ویژه حق آزادی فکر، وجدان و مذهب دفاع می‌کند که احتمالاً مسلمانان یمن را شامل نمی‌شود!
پادشاهی سعودی با تشکیل چنین نهادی سعی دارد در سایه مشارکت رهبران ادیان و سازمان‌های بین‌المللی چهره متفاوتی از چهره مخدوش عربستان سعودی به نمایش گذارد. ازجمله فعالیت‌های این مرکز مبری کردن عربستان سعودی از تبعات حمایت این رژیم از گروه‌های خشونت‌طلب و تکفیری تروریستی در سوریه و عراق است. در این راستا همایش‌هایی با مشارکت رهبران مسیحی، مسلمان و مذاهب اسلامی از عراق، سوریه در کشورهای اروپایی ترتیب داده است. ازجمله همایش «اتحاد علیه خشونت به نام دین» که در 19 نوامبر 2014 در وین برگزار شد. در بیانیه این همایش گنجانده‌شده بود: «همه به نام دین، یک‌صدا خشونت را محکوم می‌کنیم و از جامعه بین‌المللی درخواست می‌کنیم از تنوع مذهبی و فرهنگی در عراق و سوریه حفاظت کند.»
دبیر کل مرکز گفتگوی ادیان ملک عبدالله، فردی به نام «فیصل بن عبدالرحمان بن مومر» است که پیش از آن نیز پست‌های مهمی در ادارات دولتی عربستان سعودی داشته است. وی معاون وزیر آموزش‌وپرورش عربستان سعودی، مشاور دربار سلطنتی عربستان سعودی و مشاور ولیعهد عبدالله بن عبدالعزیز آل سعود، معاون فرهنگی و آموزشی گارد ملی عربستان سعودی بوده و در حال حاضر نیز مشاورت سلمان بن عبدالعزیز آل سعود پادشاه عربستان را در کارنامه خود دارد و از معتمدین دربار سعودی است.
شورای عالی یا همان شورای احزاب
شورای عالی، شورایی مرکب از نمایندگان کشورهای مؤسس است که شامل جمهوری اتریش، پادشاهی اسپانیا و پادشاهی عربستان سعودی هستند و کلیسای کاتولیک رم هم به‌عنوان ناظر در آن حضور دارد. شورا حداقل یک‌بار در سال تشکیل جلسه می‌دهد و انتخاب اعضای هیئت‌مدیره و انتصاب دبیر کل و معاون دبیر‌کل را به عهده دارد. شورای عالی مرکزی را برای تهیه و تأمین بودجه سالانه به وجود آورده است. این شورا بر اساس پیشنهاد هیئت‌مدیره، افراد شاخص ادیان، مؤسسات و نهادهای فرهنگی و دینی مختلف را به‌عنوان عضو مشورتی انتخاب می‌کند. همکاری مشترک با نهادهای بین‌المللی را تأیید و تصویب می‌کند.
هیئت‌مدیره
نهاد KAICIID به‌وسیله هیئت‌مدیره اداره می‌شود. اعضای هیئت‌مدیره در حال حاضر عبارت‌اند از:
1. دکتر سید عطاءالله مهاجرانی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران در کابینه سید محمد خاتمى (1996-2000)
2. «خاخام ارشد دیوید روزن»، وی سابقاً مدیر مرکز بین‌المللی AJC در زمینه گفتگوی ادیان، رئیس سابق IJCIC، کمیته یهودیان بین‌المللی مشاوره ادیان و مشاور خاخام ارشد اسرائیل در روابط بین ادیان و رئیس افتخاری شورای عالی بین‌المللی مسیحیان و یهودیان (ICCJ) بوده است. ICCJ از سازمان‌های بسیار فعال در زمینه جذب حمایت‌های بین‌المللی برای تجهیز شهرک‌های صهیونیست‌نشین در کرانه باختری و همچنین کوچ دادن اجباری یهودیان از نقاط مختلف دنیا به سرزمین‌های اشغالی است. دیوید روزن توسط واتیکان در سال 2005 به‌عنوان شوالیه گریگوری بزرگ CBE مفتخر شد. همچنین در سال 2010 لقب شوالیه امپراتوری بریتانیا ملکه الیزابت دوم HM را کسب کرد.
3. «سوامی آگنیوش»، رئیس صندوق مقابله با بردگی مدرن سازمان ملل متحد در ژنو، دارنده جایزه حق معیشت (جایگزین جایزه صلح نوبل) در سوئد و جایزه آزادی و حقوق بشر در برن، سوئیس و از اعضای مجلس محلی هند و از مسئولین سابق آموزش‌وپرورش هندوستان است.
4. «دکتر احمد الماجد»، عضو هیئت‌علمی آموزش‌وپرورش دانشگاه امام محمد بن سعود در ریاض، عضو مؤسس انجمن ملی حقوق‌بشر عربستان سعودی، مدیرکل مرکز فرهنگ اسلامی لندن (1996-2001)، سردبیر فصلنامه اسلامی لندن در انگلستان (1996-2001)، رئیس هیئت‌امنای مرکز میراث مسلمانان بریتانیا.
5. «کشیش میگوآن آیوسو»، عضو ارشد شورای پاپی برای گفتگوی بین ادیان (از سال 2012)، دکترای الهیات در دانشکده الهیات گرانادا اسپانیا (2000)
6. «جناب متروپولیتن امانوئل»، مدیر دفتر ارتباطی کلیسای ارتودوکس با اتحادیه اروپا در بروکسل، رئیس کنفرانس جهانی ادیان برای صلح (WCRP)، مسئول گفتگوی ادیان با یهودیت و اسلام به نمایندگی از اسقفی عام
7. کشیش «نووو نیوانو»
8. «کشیش مارک پالسون»
9. «دکتر محمد سماک»، دبیر کل کمیته ملی لبنان گفت‌وگوی مسیحیان و مسلمانان، دبیر کل اجلاس معنوی اسلامی در لبنان
همکاری‌های بین‌المللی
مرکز گفتگوی ملک عبدالله، برای رسیدن به اهداف خود سعی کرده با رهبران دینی از ادیان مختلف، سازمان‌های بین ادیانی، مراکز گفتوگو، سازمان‌های بین‌المللی، دولت‌ها، دانشگاه‌ها تفاهم‌نامه امضا کند و از این طریق اعتبار بین‌المللی خود را بالا برد. این نهاد تابه‌حال با هفت سازمان تفاهم‌نامه مشترک امضا کرده است.
سازمان جهانی پیش‌آهنگی (WOSM) ازجمله این مراکز است. KAICIID جهت آموزش دوره‌های بین دینی در دوره‌های پیش‌آهنگی تفاهم‌نامه مشترک امضا کرده است و با دانشگاه مونترال کانادا به‌عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه ایالت کِبِک و دومین دانشگاه کانادا تفاهم‌نامه همکاری مشترک دارد. همچنین با مرکز ادیان برای صلح (eligions for Peace) انگلستان ـ که از بزرگ‌ترین مراکز تبادلات بین دینی در جهان است ـ تفاهم‌نامه همکاری مشترک دارد. سازمان علمی و فرهنگی و آموزشی اسلامی )آیسسکو) ـ که از بزرگ‌ترین سازمان‌های اسلامی جهان به‌حساب می‌آید ـ از دیگر مراکزی است که KAICIID با آن تفاهم‌نامه همکاری مشترک فی‌ما‌بین دارد. انستیتو (ISCREB) بارسلونا مؤسسه‌ای آموزشی زیر نظر اسقف اعظم بارسلونا و وابسته به دانشکده الهیات کاتالونیا است که ارتباط و همکاری تنگاتنگی در برگزاری نشست‌های دینی با این مرکز دارد. دانشگاه کامپلوتنس شهر مادرید (UCM)، سازمان همکاری اسلامی (OIC)، سازمان یونسکو و اتحادیه آفریقا از دیگر نهادهای شاخص بین‌المللی است که تفاهم‌نامه همکاری مشترک با این نهاد امضا کرده‌اند.
روند فعالیت‌های پادشاهی سعودی جهت تشکیل مرکز گفتگوی دینی
- دیدار ملک عبدالله پادشاه عربستان با بندیکت شانزدهم و تأکید بر گفتگوهای دینی 30 نوامبر 2005
- برگزاری اولین کنفرانس بین‌المللی ادیان در مکه با حضور 500 مهمان خارجی 5 نوامبر 2007
- برگزاری کنفرانس گفتگو با حضور 300 کارشناس در خصوص ارزش‌های انسانی 3 تا 5 جولای 2008 در مادرید اسپانیا
- طرح ایده اولیه گفتگوی ادیان در دیدار ملک عبدالله و بان کی مون در سازمان ملل در 15 و 17 جولای 2008
- برگزاری کنفرانس بین‌المللی گفتگو در 12 نوامبر 2008 در وین جهت زمینه‌سازی تأسیس نهادی بین‌المللی در زمینه گفتگوی ادیان
- برگزاری کنفرانس ادیان ژنو با درخواست و حمایت مالی ملک عبدالله بن عبدالعزیز به‌عنوان گام اول فعالیت در 12 و 13 2009
- بعد از درخواست ملک عبدالله، پادشاهی عربستان سعودی، جمهوری اتریش و پادشاهی اسپانیا در تاریخ 29 و 30 سپتامبر 2009 با امضای توافقنامه تأسیس نهادی با عنوان KAICIID را در وین اعلام کردند و کلیسای کاتولیک رم نیز به‌عنوان ناظر اعلام آمادگی کرد. کلیه هزینه‌های این نهاد توسط پادشاهی عربستان سعودی تأمین خواهد شد.
- کمیسیون مقدماتی توسط کشورهای امضاکننده در 12 اکتبر 2011 تشکیل شد تا زمینه را برای اجرای اهداف موافقت‌نامه مهیا کند. دبیر کل و هیئت‌مدیره موقت منصوب شدند.
- تشکیل اولین نشست «شورای عالی» ده روز بعد یعنی در 22 آوریل 2012 که نمایندگان کشورهای مؤسس، دبیر کل، معاون دبیر کل و اعضای هیئت‌مدیره را انتخاب کردند و از سریر مقدس کاتولیک رم به‌عنوان ناظر عالی نهاد تشکر کردند.
- مرکز گفتگوی بین دینی ملک عبدالله در 26 نوامبر 2012 افتتاح شد. دبیر کل سازمان ملل در سخنرانی افتتاحیه این نهاد از ابتکار تأسیس مرکز توسط «شورای عالی»، «سریر مقدس کلیسای کاتولیک رم» و «خادم‌الحرمین الشریفین» استقبال کرد و گفت: «امشب توان خود را به هم پیوستیم تا تلاش‌هایمان در زمینه تبادل فرهنگی در ابعاد جهانی را جشن بگیریم. به چیزی بیش از سر تیتر اخبار امروز دنیا نیاز نداریم تا بگوییم چرا این مأموریت بسیار مهم است.»
به‌طورکلی مسئله ورود کشوری مانند عربستان سعودی به مقوله حقوق‌بشر و حضور در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد جای تعجب دارد و البته برای ما درس‌آموز است که فرصت گفتگوی ادیان چگونه توسط کشورهایی مانند عربستان مورد استفاده قرار می‌گیرد. از اهداف عربستان سعودی در تشکیل نشست‌ها و کنفرانس‌های بین دینی در نفی خشونت به محوریت مرکز گفتگوی دینی ملک عبدالله را می‌توان مبرّی‌سازی چهره عربستان سعودی از نقش فعالش در حمایت از گروه‌های تروریستی در افکار عمومی دانست. همچنین ارائه چهره نادرست از کشورهای حوزه مقاومت از طریق ارائه بیانیه‌های جهت‌دار در کنفرانس‌های دینی و تأکید بر حفظ تنوع قومیتی در سوریه، به جهت محکومیت دولت سوریه، از دیگر فعالیت‌های این مرکز است. این تلاش‌ها باهدف سرپوش نهادن بر نقش مخرب عربستان سعودی و قطر در بحران سوریه و منحرف کردن افکار عمومی و اتهام سنی‌ستیزی به دولت سوریه و عراق صورت می‌گیرد. چنانکه در رسانه‌های عربی وابسته به جریان سعودی نیز در جریان است. عربستان سعودی حتی در انتخاب اعضای هیئت‌امنای این مرکز دشمنی خود را با کشورهای منطقه پنهان نکرده است و سعی دارد با بکارگیری عناصر معارض کشورهای حوزه مقاومت رویکرد خصمانه خود را به نمایش گذارد. بی‌اعتمادی جهانی نسبت به اسلام و ناکارآمدسازی اهرم گفتگوی ادیان جهت کاهش تنش‌های بین‌المللی از نتایج فعالیت کشوری مانند عربستان سعودی به موضوع گفتگو و تعامل ادیان است. کشوری که در آن ادیان مختلف و مذاهب اسلامی در تنگنای جدی قرار دارند و خود از عوامل ایجاد تنش‌ها و خشونت‌های بین‌المللی است و گفتمان حاکم بر مراکز تربیت تروریست را در جهان تولید و صادر می‌کند.
موسسه راهبردی دیده بان،نشریه اشارت
