فرآیندهای حقوقی و پیامدهای اجتماعی
تقلب در انتخابات آمریکا

'دونالد ترامپ' نامزد حزب جمهوریخواه آمریکا در انتخابات ریاست جمهوری، در ماه های اخیر، بارها از احتمال تقلب در انتخابات این کشور سخن گفته است. وی آخرین بار، اواخر مهرماه در یک پیام توئیتری نوشت: 'مسلما تقلب های بزرگی پیش از انتخابات و در روز انتخابات وجود دارد. چرا رهبران جمهوریخواه آنچه رخ می دهد را انکار می کنند؟ بسیار ساده لوحانه است!'
البته ترامپ تنها کسی نیست که به نظام انتخابات آمریکا شک دارد. نظرسنجی مشترک آسوشیتدپرس و مرکز افکارسنجیِ ان او آر سی (NORC) نشان می دهد که تنها یک سوم از جمهوریخواهان، به سلامت انتخابات در ایالات متحده اعتماد صد در صد دارند.
اعتراض به نظام انتخابات آمریکا دارای پیشینه ای تاریخی است. هفته گذشته 'نیوت گینگریچ' رئیس سابق مجلس نمایندگان آمریکا انتخابات ریاست جمهوری سال 1960 که به شکست 'ریچارد نیکسون' از 'جان اف کندی' منجر شد را هم زیر سوال برد و گفت 'مورخان احتمال می دهند که آرای ایالت های ایلینوی و تگزاس در آن سال سرقت شده باشد.'
البته افرادی هم هستند که معتقدند تخلف های انتخاباتی در ایالت های ایلینوی و تگزاس آنقدر نبود که نتیجه نهایی را تغییر دهد.
به هر روی، التهاب ناشی از اعتراض به سلامت انتخابات در آمریکا همواره وجود داشته است و زمانی که یک نامزدِ ریاست جمهوری به آن دامن می زند، می توان صدای پای بحران را هم شنید.
برای بررسی جوانب احتمالیِ تقلب در انتخاباتِ آمریکا، ابتدا نظام انتخابات ریاست جمهوری در این کشور را به زبان ساده شرح می دهیم.

1- نظام انتخابات آمریکا
1 – الف - شرایط نامزدان ریاست جمهوری
طبق قانون اساسی آمریکا، نامزد ریاست جمهوری باید دارای شرایط زیر باشد:
- زاده ایالات متحده
- 35 سال تمام یا بیشتر
- مقیم کشور آمریکا برای دستکم 14 سال گذشته
کسانی که صلاحیت های سه گانه ریاست جمهوری را داشته باشند و بتوانند پنج هزار دلار یا بیشتر برای ستاد انتخابات خود خرج کنند، موظفند که اطلاعات خود را به 'کمیسیون انتخابات فدرال' (FEC) بدهند و البته طبق قوانین هر ایالت، در آن ایالت ثبت نام کنند.
البته حزب های آمریکایی شیوه های متفاوتی برای انتخاب نامزدهای ریاست جمهوری دارند و سنت سیاسی و حمایت سرمایه داران در ایالات متحده، به گونه ای است که نامزدهای خارج از دو حزب دموکرات و جمهوریخواه، شانسی برای پیروزی نخواهند داشت.

1 – ب - مجمع گزینشگران
رئیس جمهوری در ایالات متحده نه با رای مستقیم مردم، که با رای افرادی تعیین می شود که 'گزینشگر' (elector) نامیده می شوند. البته گزینشگران، نمایندگیِ رای دهندگان را برعهده دارند و قانون اساسی آمریکا با این حرکت نمادین، در واقع ترکیبی از دو نظامِ مبتنی بر رای مستقیم و رای پارلمانی برای انتخاب رئیس جمهوری را ابداع کرده است.
تعداد گزینشگران در هر ایالت، با جمع تعداد نمایندگان مجلس و سناتورهای آن ایالت در کنگره آمریکا برابری می کند. بنابراین، ایالت کالیفرنیا که 53 نماینده در مجلس نمایندگان آمریکا دارد با احتساب دو سناتور، 55 رای گزینندگان ریاست جمهوری را به خود اختصاص داده است. همین طور، ایالت تگزاس که 36 نماینده در مجلس نمایندگان دارد، با احتساب دو سناتور خود، از 38 رای گزینندگان برخوردار خواهد بود.
طبق قانون، پایتخت آمریکا اگرچه سناتور یا نماینده مجلس ندارد، اما از سه رای گزینشگران ریاست جمهوری برخوردار است.
کمترین آرای گزینشگران ریاست جمهوری، متعلق به ایالت هایی کم جمعیت مانند مونتانا، داکوتای شمالی، داکوتای جنوبی، وایومینگ و... است که تنها یک نماینده در مجلس دارند و با احتساب دو سناتور خود، سه رای خواهند داشت.
نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، باید برای کسب آرای گزینندگان یا گزینشگران در هر ایالت مبارزه کنند. در 48 ایالت و شهر واشنگتن، فرد پیروز، کل آرای گزینندگان را یکجا به دست می آورد؛ یعنی اگر یکی از نامزدها تنها با اختلاف یک رای در ایالت کالیفرنیا پیروز شود، تمام 55 رای این ایالت را از آنِ خود خواهد کرد. تنها دو ایالت 'مِین' و 'نِبراسکا' آرای گزینندگان خود را به نسبت آرای مردمی، میان نامزدها تقسیم می کنند.
تعداد کل گزینشگران 538 نفر است و به آنان 'مجمع گزینندگان' (electoral college) گفته می شود. یک نامزدِ ریاست جمهوری، برای پیروزی به 270 رای این مجمع نیاز دارد.
از اواسط قرن نوزدهم به این سو، آرای مجمع گزینندگان کاملا نمادین بوده است. زمانی که یک شهروند آمریکایی به نامزد حزب مورد علاقه اش برای ریاست جمهوری رای می دهد، در واقع به افرادی که از سوی آن حزب به عنوان 'اعضای مجمع گزینشگران' در ایالت انتخاب شده اند نیز رای داده است. اعضای پیشنهادی، معمولا افرادی هستند که به دلیل خدمات اجتماعی یا حزبی خود، از جایگاه مناسبی در میان افکار عمومی برخوردارند. بدین ترتیب، زمانی که یک نامزد، 55 رای ایالت کالیفرنیا را کسب می کند، 55 نفری که از سوی حزب پیروز در کالیفرنیا برای این ایالت پیشنهاد شده بودند، به صورت نمادین، به وی رای می دهند.

1 – ب – 1 - آرای مردمی در برابر آرای گزینشگران
اگرچه معمولا فردی که بیشترین آرای مجمع را به دست می آورد برنده بیشترین آرای مردمی نیز هست، اما نظام انتخابات به گونه ای که شرح داده شد، از نظر آماری، این امکان را به وجود می آورد که فردی بیشترین آرای مردمی را به دست آورد و در انتخابات شکست بخورد. در تاریخ انتخابات های ریاست جمهوری آمریکا، چهار بار چنین اتفاقی رخ داد که آخرین بار، سال 2000 و در جریان پیروزی جرج بوشِ پسر بر 'ال گور' بود.

1 – ب – 2 - اگر هیچ نامزدی 270 رای به دست نیاورد
اگر رقابت میان چند نامزد، فشرده باشد و هیچ نامزدی نتواند نصف به علاوه یک رای مجمع گزینشگران (270 رای) را به دست آورد، 'مجلس نمایندگان آمریکا' به یکی از سه نفری که بیشترین آرای مجمع را به دست آورده اند، رای خواهد داد و او رئیس جمهوری ایالات متحده خواهد شد.
سپس 'سنای آمریکا' یکی از دو نامزد دیگر را به عنوان معاون رئیس جمهوری برخواهد گزید.
تنها باری که در تاریخ آمریکا کار به چنین شیوه ای کشید، سال 1824 بود که 'جان کوئینسی آدامز' با رای مجلس نمایندگان به ریاست جمهوری رسید.

2 – تقلب در انتخابات
2 – الف – راهکارهای پیگیری حقوقی
'کمیسیون انتخابات فدرال' برخلاف نامی که دارد، مجری انتخابات نیست؛ بلکه این کمیسیون، تنها بر فعالیت های مالی ستادهای انتخاباتی نظارت می کند. مجریان انتخابات در آمریکا فرمانداران و دولت های ایالتی هستند. قوانین اجرای انتخابات هم طبعا ایالت به ایالت فرق می کند.
با این وصف، اگر نامزدی به روند انتخابات در یک ایالت اعتراض داشته باشد، باید به هیات های نظارت یا مبادی قانونی پیش بینی شده در آن ایالت مراجعه کند.
برای مثال، در ایالت ماساچوست اگر نامزدی خواستار بازشماری آرای یک یا چند حوزه انتخابیه باشد، باید تا 6 روز پس از رای گیری، درخواست کتبی خود را به فردی که عنوان 'منشی شهر' (clerk) را دارد، تقدیم کند. امضای حداقل 10 رای دهنده که موید تخلف در آن حوزه انتخابیه است، باید به درخواستِ بازشماری پیوست شده باشد. در شهر 'بوستون' مرکز ایالت ماساچوست، باید دستکم 50 رای دهنده امضا کنند که در فلان حوزه انتخابیه احتمالا تخلفی روی داده است.
این فرآیند ممکن است در ایالت های گوناگون فرق کند.

2 – ب – نمونه عینی: اعتراض به انتخاباتِ فلوریدا – 2000
انتخابات ریاست جمهوری سال 2000، روز هفتم نوامبر، میان جرج بوش پسر و 'ال گور' معاون بیل کلینتون، رئیس جمهوری پیشین آمریکا، برگزار شد. رقابت میان این دو نامزد، بسیار نزدیک بود و کسی که 29 رای گزینندگان ایالت فلوریدا را می برد، برنده انتخابات می شد.
زمانی که فلوریدا پیروزی جرج بوش را با تنها چند هزار رای بیشتر اعلام کرد، ستاد انتخابات 'ال گور' به نتیجه رای گیری معترض شد. این اعتراض، با توجه به اینکه برادر جرج بوش در آن زمان فرمانداری ایالت فلوریدا را برعهده داشت، مورد توجه رسانه های آمریکایی قرار گرفت.
ستاد انتخابات 'ال گور' از چندین مورد تخلف یا کج سلیقگی در برگزاری انتخابات خبر داد؛ از جمله اینکه شکل برگه های رای گیری در شهرستان 'پام بیچ' به گونه ای بود که رای دهندگان را گمراه می کرد و در نتیجه 19 هزار نفر در این شهرستان به بیش از یک نامزد رای دادند که طبعا آرای آنان باطل اعلام شد.
همین شکل ظاهری، به گفته ستاد 'گور'، سبب شد 'پاتریک بوچانان' نامزد ابرمحافظه کار و مذهبی ریاست جمهوری، در منطقه ای که به هواداری از لیبرالیسم شهرت داشت، هزاران رای بیاورد.
همچنین در دو شهرستانِ جنوبیِ فلوریدا، هزاران سیاهپوست معترض بودند که دستگاه های رای خوان، ممعیوب بوده اند و رای آنان محاسبه نشده است.
از آنجایی که سیاهپوستان معمولا به حزب دموکرات گرایش دارند، ستاد انتخابات ال گور، در این دو شهرستانِ جنوبی، درخواست 'بازشماری دستی' کرد. نتیجه بازشماری دستی این بود که برتری جرج بوش در این دو شهرستان از چند هزار، به 327 رای کاهش یافت، اما همچنان بوش برنده این دو منطقه بود.
این بار، ستاد ال گور در نهم نوامبر درخواست بازشماری آرا در چهار شهرستان دیگر (بروارد، میامی دِید، پام بیچ و ولوسیا) را ارائه کرد. درخواست جدید ال گور با واکنش ستاد انتخابات جرج بوش مواجه شد و کار به دادگاه عالی ایالت فلوریدا کشید. اعتراض ستاد جرج بوش این بود که طبق قوانین فلوریدا، این ایالت باید در مدت هفت روز از زمان برگزاری انتخابات، نتیجه قطعی آن را اعلام کند و اگر قرار باشد آرای صندوق های چهار شهرستان جدید هم یک به یک بازشماری دستی شود، فلوریدا نخواهد توانست تا 14 نوامبر، نتیجه قطعی را اعلام کند. دادگاه عالی ایالت فلوریدا به نفع 'ال گور' رای داد، اما ستاد بوش این بار به 'دیوان عالی ایالات متحده آمریکا' شکایت کرد و این دیوان، با نقض رای دادگاه فلوریدا، جلوی ادامه بازشماری دستی آرا را گرفت.

2 – پ – اگر ترامپ نتیجه انتخابات را نپذیرد
ترامپ گفته است اگر در انتخابات سه شنبه پیروز شود، نتیجه اش را خواهد پذیرفت! اکنون پرسش اساسی این است که اگر وی پیروز انتخابات نباشد، چه خواهد کرد؟
سنت حزبی میان جمهوریخواهان و دموکرات ها در آمریکا این بوده است که اعتراض هایشان را از مبادی قانونی به پیش ببرند و نهایتا به رای دیوان عالی آمریکا گردن بگذارند. با این حال، رفتار دونالد ترامپ از زمانی که وارد مبارزه های انتخاباتی شده است، نشان می دهد که او حتی به سنت های حزب خود هم پایبند نیست.
با توجه به شعارهای ترامپ مبنی بر احتمال تقلب در انتخابات و با توجه به اینکه او از هواداران حمل سلاح در آمریکا است، تعجبی ندارد که گروه های شبه نظامی از هم اکنون برای پس گرفتن آرای دزدیده شده آستین ها را بالا زده اند.
خبرگزاری رویترز، بتازگی از تمرین های شبه نظامی گروه 'نیروی امنیتی سه درصد' خبر داد که در ایالت جورجیا فعالیت می کند. اعضای این گروه می گویند گلوله اول را شلیک نخواهند کرد، اما سلاح هایشان را هم زمین نمی گذارند تا رای مردم خورده نشود.
گروه مسلح دیگری به نام 'متعهدان به سوگند' (The Oath Keepers) پا را از این هم فراتر گذاشته و به اعضای خود دستور داده است که حوزه های انتخابیه را برای جلوگیری از تخلفات احتمالی، بازرسی کنند!
در تاریخ معاصر آمریکا، پس از آنکه یک علاقمند به گروه های شبه نظامی در سال 1995 در ساختمان فرمانداری شهر اوکلاهما بمب گذاری کرد و 168 نفر را به کشتن داد، گروه های شبه نظامی محبوبیت خود را از دست دادند و از تعدادشان هم کاسته شد. اما پس از روی کار آمدن باراک اوباما، ترس از تلاش او برای ممنوعیت حمل سلاح، سبب شد تعداد بیشتری از گروه های شبه نظامی تشکیل شود؛ به طوری که یک بررسی نشان می دهد تعداد این گروه های ریز و درشت در آمریکا از 42 در سال 2008 به 276 رسیده است.
البته اعتراض مسلحانه در عمل به این سادگی ها نیست. طبعا ایالت ها تمایل ندارند اجرای انتخابات را با شبه نظامیان شریک شوند و پلیس های ایالتی بر این گروهها نظارت خواهند کرد. به علاوه، اگر فعالیت فرضی شبه نظامیان در بیش از یک ایالت گزارش شود، پلیس فدرال و ارتش آمریکا می توانند طبق قانون وارد عمل شوند. این چیزی است که شبه نظامیان نیز می دانند و احتمالا در نظر خواهند گرفت.
دونالد ترامپ همچنان که در بسیاری از عرصه ها ابهام آمیز سخن گفته است، در زمینه واکنش به نتیجه انتخابات نیز به گونه ای رفتار کرده که برای آگاهی از ذهنیت او، باید تا روز انتخابات و اعلام نتایج، صبر کرد.