موسسه راهبردی دیده بان، داعش که حالا می‌توان نام آنرا وحشت جهانی گذاشت و می‌توان گفت هرچه گروه‌های تروریستی از ابتدا تاکنون داشته‌اند را داعش یکجا دارد! تبدیل به یک بازیگر شده است. بازیگری که البته نه در قواعد ملی، بین‌المللی و مصوب بلکه به شیوه خود عمل می‌کند. می‌کُشد، سَر می‌برد، تخریب می‌کند، مسئولیت بمب‌گذاری‌های نقاط مختلف دنیا را به عهده می‌گیرد، مادران باردار را به قتل می‌رساند و جنین را از شکم آنها خارج می‌کند، جگر مخالفان خود را از سینه بیرون کشیده و به دندان می‌کشد، زنده زنده و در قفس انسانی را می‌سوزاند و هیچ حقوقی از بشر باقی نمانده که داعش آنرا نقض نکرده باشد. هر بار که چنین چیزهایی می‌شنیدیم به یاد واقعیت‌هایی در گذشته‌های بسیار دور تاریخی می‌افتادیم که تصویری نیز از آن در اذهان نیست یا نهایتاً یک فیلم ترسناک سینمایی بوده که بعد از به پایان رسیدنش می‌گفتیم «فقط یک فیلم بود و واقعیت نداشت» اما اینبار دیگر خبری از یک فیلم ترسناک نیست بلکه این داعش است که این جنایات را انجام می‌دهد.
برای خیلی‌ها سؤال است که داعش هزینه‌های خود را از کجا تأمین می‌کند. هرچند نباید آدرس غلط داد و از نقش آمریکا و به ویژه اسرائیل در تأمین مالی داعش غافل شد اما این گروه تروریستی از ابزارهای مختلفی نیز برای درآمدزایی استفاده می‌کند. علاوه بر مواردی که بارها در رسانه‌ها از آنها مانند فروش غیرقانونی نفت کشورها، قاچاق اعضای بدن انسان، تجارت سلاح، تخریب آثار باستانی به منظور پیدا کردن عتیقه و فروش آنها، سرکیسه کردن مخالفان و غیره شنیده‌ایم، باید تجارت مواد مخدر را نیز به این لیست اضافه کرد.
تولید حشیش داعشی با داعشی‌های حشیشی
در موضوع مواد مخدر بخشی تولید کننده، بخشی قاچاقچی مواد و بخشی دیگر مصرف کننده هستند اما داعش همه این کارها را یکجا انجام می‌دهد. گزارش‌هایی که از نقاط مختلف تحت تصرف داعش می‌رسد خبر می‌دهد که دولت اسلامی عراق و شام بخش‌هایی از مناطقی را که به تصرف در آورده را زیر کشت «حشیش» برده است.
«داعش در بخش‌هایی از زمین‌هایی زراعی شهر موصل اقدام به کشت ماده مخدر حشیش کرده است. داعش در این زمین‌های زراعی علاوه بر حشیش اقدام به کشت تریاک نیز می‌کند و هم اکنون بخش گسترده‌ای از زمین‌های زراعی مناطق «حمام العلیل» و «محلبیة» در جنوب موصل زیر کشت این دو ماده مخدر رفته است. هدف داعش از کشت مواد مخدر در مناطق تحت سیطره خود، صدور آن به مناطق دیگر است. داعش از مدت‌‌‌ها پیش کشت مواد مخدر در مناطق تحت تصرفش را دنبال می‌کرده، اما این اقدام محرمانه و سری انجام می‌شد، در حالی‌که اختلافات بین سرکردگان داعش موجب برملا شدن این امر شد.» این‌ها بخشی از صحبت‌های «سعید مموزینی»، مسئول دایره اطلاع رسانی حزب دموکراتیک کردستان عراق است.
اما این فقط سعید مموزینی نیست که چنین خبری را می‌دهد بلکه پیش از وی رئیس کمیته امنیتی شورای استانداری دیالی گفته بود که داعش با سیطره‌اش بر مناطق مختلفی از این استان تلاش داشت، بخشی از اراضی زراعی دیالی را زیر کشت مواد مخدر ببرد.
صادق الحسینی به فعالیت دیگر داعش در زمینه مواد مخدر یعنی مصرف آن هم اشاره می‌کند، هرچند این گروه تروریستی ژست‌های حکومتی به خود می‌گیرد اما همه این ژست‌ها صرفاً برای اعمال حاکمیت بوده و ابعاد رسانه‌ای دارد. مثل قانونی که درباره عدم استعمال سیگار در مناطق تحت نفوذ خود گذاشته و اگر کسی چنین کاری کند مجازات می‌شود. اما داعشی‌ها نه تنها سیگار بلکه مواد مخدر هم مصرف می‌کنند و این همان نکته‌ای است که صادق الحسینی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: « اغلب عناصر داعش معتاد به مواد مخدر هستند و در لباس بسیاری از کشته‌های داعش و مقرهای آن مواد مخدر کشف و ضبط شده است.» وی گذری هم به تجارت و قاچاق مواد مخدر از سوی داعش می‌زند.
براساس گزارش‌ها داعش روزانه حداقل نزدیک به 2 میلیون دلار برای هزینه‌های خود نیاز دارد و مواد مخدر با توجه به اینکه خرید و فروش آن از مبادی غیر رسمی صورت می‌گیرد بسیاری آسان‌تر از خرید و فروش نفت است.
علت سوق پیدا کردن داعش به سمت افغانستان
برای همین داعش راهی افغانستان شد تا از بزرگترین تولیدکننده مواد مخدر جهان سودی ببرد. این‌را مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور افغانستان می‌گوید که داعش به علت دسترسی به مواد مخدر علاقه زیادی به افغانستان دارد.
«محمد حنیف اتمر» داعش را همردیف القاعده، طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی عنوان می‌کند و اینگونه توضیح می‌دهد که «دولت افغانستان برنامه‌های جدی برای مبارزه با داعش دارد که نخستین قدم آن، کشتن ملاعبدالرئوف، رهبر این گروه در افغانستان بود.
با کشت مواد مخدر و تلاش برای تجارت آن از سوی داعش، حالا این عنصر نامطلوب جهانی به یکی از سه تجارت پرسود دنیا دست یافته تا بیشترین منابع بودجه‌ای خود را از این مسیر تأمین کند.
بنابر اظهارات ویکتور ایوانوف، رئیس سازمان فدرال مبارزه با مواد مخدر روسیه، درآمد سالیانه داعش از مواد مخدر از افغانستان به اروپا بالغ بر یک میلیارد دلار است. تقریباً بیش از نیمی از هروئین اروپا از مسیر عراق و سوریه و مناطق تحت کنترل داعش و نیز دولت‌های شمال آفریقا، به اروپا قاچاق می‌شود. همچنین، بنابر گزارش این سازمان، پول حاصل از تجارت مواد مخدر داعش از مسیر شهر نینوا در نزدیکی مرز ترکیه، به مرکز جدید دیگری در ترکیه منتقل می‌شود.
همچنین «رضوان مرتضی»، کارشناس امور گروه‌های تروریستی در سوریه در گفت‌وگو با یک نشریه فرانسوی درباره درآمد حاصل از فروش قرص‌های «کپتاگون» که از قرص‌های مورد استفاده عناصر داعش است و از جمله قرص‌های روانگردان شمرده می‌شود، گفت: هزینه تولید این قرص‌ها با درآمد حاصل از فروش آن قابل مقایسه نیست. تهیه 200 هزار قرص کپتاگون فقط چند هزار دلار هزینه در بردارد، در حالی‌که درآمد حاصل از فروش این تعداد 1.2 میلیون دلار است، حالا تصور کنید، درآمد داعش در سال 2014 از قاچاق و فروش این قرص که برآورد شده، حدود 50 میلیون عدد بوده، چه میزان بوده است.
«جسی روزنفلد» که یک خبرنگار و نویسنده آمریکایی است می‌نویسد که تجارت ماده مخدر «حشیش» یکی از مهمترین منابع درآمد داعش بشمار می‌آید.
گزارش روزنفلد که در پایگاه خبری اینترنتی «دیلی بیست» منتشر شده حاکی از آن است که یکی از دلایل درگیری‌های خونین جاری در منطقه «سهل (دشت) البقاع» لبنان وجود مزارع حشیش در مرتفعات بقاع بوده که مورد توجه داعش است و عناصر این گروه حشیش مورد نیاز خود را از آنجا تأمین و به مناطق دیگر قاچاق کرده و به فروش می‌رسانند و با درآمدهای حاصل از آن، هزینه جنگ‌های خود را تامین می‌کنند.
تجارت پرسود داعش با کوکائین
علاوه بر حشیش، داعش در تجارت ماده مخدر دیگری نیز فعالیت پرسودی دارد. کوکائین که از مواد مخدر گرانقیمت به حساب می‌آید از مهمترین منابع درآمد داعش محسوب می‌شود. بنابر گزارش پایگاه اینترنتی «اینترنشنال بیزینس تایمز» تجارت کوکائین در میان گروه‌های تروریستی تکفیری شمال آفریقا، بویژه گروه‌هایی که بخش اعظم کشور مالی را به تصرف خود درآورده و با داعش اعلام بیعت کرده‌اند، از سال 2013 میلادی جریان داشت و بصورت مستمر درحال توسعه و گسترش است. این گروه‌ها از سال 2007 میلادی هنگامی‌که بر راه‌های قاچاق کوکایین در سواحل شمال آفریقا سیطره یافتند، تجارت مواد مخدر از جمله کوکایین را آغاز کردند که آن را از کشورهای جنوب اروپا تامین می‌کنند. گروه‌های تروریستی تکفیری از درآمدهای حاصل از فروش کوکایین بود که نیازهای نظامی و تسلیحاتی خود را تامین کرده و موفق شدند، بر بخش‌های گسترده‌ای از کشور مالی سیطره یابند که در راس آنها 2 گروه تروریستی تکفیری «بوکو حرام» و «جند الخلیفه» قرار دارند که چندی پیش با داعش بیعت کردند.
اشاره به این نکته نیز مفید فایده خواهد بود که این فقط داعش نیست که به سمت تجارت‌های غیر قانونی و جنایت‌های وحشتناک می‌رود بلکه این گروه تروریستی محلی شده است تا بزرگترین تبهکاران دنیا به عنوان رئیس در بخش‌هایی از داعش به فعالیت بپردازند.
در همین زمینه روزنامه «دیلی تلگراف» اعترافات یکی از عناصر فراری داعش را منتشر کرد که محافظ شخصی یکی از سرکردگان این گروه بود و در اظهارات خود تاکید کرده بود: فردی که «صدام جمال» نامیده و مرد شماره 2 داعش در شرق سوریه تلقی می‌شد، پیش از پیوستن به داعش قاچاقچی و تاجر مواد مخدر بوده است.
نتیجه‌گیری
درآمدهای حاصل از قاچاق کوکائین به اروپا از غرب آفریقا براساس آنچه بان‌کی‌مون اعلام کرده سالیانه بالغ بر یک و نیم میلیارد دلار برآورد می‌شود حالا در این تجارت داعش نیز ورود کرده است و بی‌شک چنین تجارتی منجر به بروز فساد و چالش‌های حاکمیتی، خشونت، پول‌شویی و از همه مهمتر چالش‌های مرتبط با حوزه سلامت و بهداشت به علت افزایش تعداد مصرف‌کنندگان می‌شود. داعش مرزهای مواد مخدر را هرچه بیشتر خواهد گشود و این ظرفیت را دارد که به بزرگترین تاجر مواد مخدر در دنیا تبدیل شود. کشورهایی همچون افغانستان، عراق، سوریه، شمال و غرب آفریقا می‌تواند به خط سیر ترانزیتی داعش برای قاچاق مواد مخدر تبدیل شود و اگر چنین چیزی رخ دهد باید پرسید آیا داعش به بزرگترین قاچاقچی مواد مخدر تبدیل خواهد شد؟
نشریه اشارت،موسسه راهبردی دیده بان